Дысцыпліна жаданняў
Злавіла залатая рыбка старога й кажа яму чалавечым голасам: «да таго часу, стары, пакуль у цябе будуць жаданьні, я буду ўсё іх выконваць, а як толькі жаданьняў ня стане, я цябе адпушчу й ты станеш вольным". З дзяцінства мы чуем пра велізарную важнасьць нашых жаданьняў, як быццам нашы жаданьні й іх выкананьне – е сутнасьць жыцьця, а «падаўленьне жаданьняў» ўспрымаецца як ґвалт над сабой, штосьці дужа шкоднае для здароўя. "Рабі што хочаш", "прыслухоўвайся да сваіх жаданьняў", "усё што ты хочаш добра для цябе". "Рабі тое, што любіш, і ідзі сваім жаданьням".
Мы забываем, што ўнутры нас ня толькі анёлы, але й дэманы – мы самі крыніцы разбуральных для сябе й навакольных жаданьняў. Мы можам захацець нездаровыя рэчы з-за нашых біялагічных уразьлівасьцяў, (ультраперапрацаваная ежа, порна, «жудасны вораг» — усё гэта здольна націскаць на нашы кнопкі). У такім выпадку аб’ядацца за экранам гэта й ёсьць «рабі што хочаш».
Мы забываем, што нашы жаданьні — гэта й жаданьні нашай цёмнай натуры-цёмная тэтрада: (нарцысізм – жаданьне абясцэньваць навакольных і ўсім даказваць сваю перавагу, псыхапатыя, макіавелізм, садызм і вандалізм – жаданьне разбураць і прычыняць боль). У такім выпадку прычыняць шкоду іншым і атрымліваць асалоду ад іх пакутамі – гэта й ёсьць «рабі што любіш і патурай сваім жаданьням». Для тых, хто ня здольны ствараць, заўсёды е задавальненьне зьнішчэньня й разбурэньня.
Мы забываем, што нашы жаданьні могуць быць вынікам хімічных і нехімичных адыкцый-паразітаў на нашых дафамінавых нэйронах – і мы горача й ашалела «робім, што любім і рушым сваім жаданьням», руйнуючы свае жыцьці наркаманіяй, фанатызмам (адыкцыя ад звышкаштоўнай ідэі), залежнымі адносінамі і да т.п.).
Стаіцызм прапануе просты спосаб вырашэньня гэтай праблемы - дысцыпліна жаданьня (стаічнае прыняцьце). Яго ідэя простая - як мы вучымся вадзіць аўтамабіль па правілах, як мы вывучаем ліст і чытаньне, так нам трэба навучыцца хацець правільныя й карысныя рэчы (тое, што робіць нас лепш) і навучыцца не хацець шкодныя й няправільныя рэчы (тое, што разбурае нас). Ня трэба заломваць рукі ад таго, што нявыкананыя жаданьня так раняць – хутчэй зразумець як па-дурному, няправільна й дэструктыўна хацець дрэннае. Гэта значыць няма ніякага канфлікту жаданьняў, ёсьць толькі пытаньне навучаньня й усьведамленьня.
"Свабодным чалавекам бывае толькі той, зь якім здараецца ўсё так, як ён таго хоча. Але ці значыць гэта, што зь ім абавязкова здарыцца ўсё тое, што яму ўздумаецца? Ніколькі. Бо грамата, напрыклад, навучае нас пісаць літарамі й словамі ўсё, што мы захочам, але для напісаньня свайго імя я не магу пісаць такія літары, якія мне ўздумаецца: гэтак я ніколі не напішу свайго імя. А я павінен пажадаць пісаць менавіта такія літары, якія патрэбныя, і ў тым парадку, які патрэбны. І так ва ўсім»
4 ідэі з стаічнай дысцыпліны жаданьняў.
1. Жаданьне адпаведна каштоўнасьцям.
Варта хацець жыць паводле сваіх каштоўнасьцяў. Сьмеласьць (глядзець у твар фактах, набліжацца а не ўцякаць), умеранасьць (разуменьне «залатой сярэдзіны» і што задавальненьне пры перадазаваньні становіцца пакутай), мудрасьць (уменьне выкарыстоўваць кагнітыўнае жаданьне «хацець што трэба» замест ірацыянальных інстынктаў), справядлівасьць (жаданьні не прычыняюць шкоды іншым). Навучыцца не жадаць таго, што не адпавядае тваім каштоўнасьцям.
2. Жаданьне й абавязак.
Грамадзянскі абавязак паходзіць з таго, хто ты ёсьць. Сацыяльныя ролі для стоікаў-гэта ня скоўвае кайданы й абавязацельствы, а натхненьне. Жаданьне быць лепшым грамадзянінам, бацькам, сынам, супрацоўнікам, суседам. Не жадаць таго, што не адпавядае твайму абавязку.
3. Жаданьне й кантроль.
Жадаць трэба тое, што знаходзіцца зараз у тваёй уласнай зоне кантролю. Напрыклад, жадаць ідэальна зрабіць сваю працу сёньня, а не жадаць добрага надворʼя. Ілжывы кантроль спараджае трывогу й нарцысізм, скажае ўспрыманьне рэчаіснасьці. Не жадаць таго, што па-за тваёй зоны кантролю, навучыцца шанаваць і хацець тое, што ў цябе ёсьць цяпер.
4. Жадаць тое, што адбываецца.
Актыўны прыняцьце або amor fati замест экскапизма. Жадаць жыць у сапраўдным сьвеце, прымаючы яго й жадаючы яго, замест супраціву рэальнасьці й уцёкаў ў фантазіі, ілюзіі, рознаму эскапізму, уключаючы хімічны або ідэалягічны.
"Не задавальненьнем сваіх бязьдзейных жаданьняў дасягаецца свабода; але, наадварот, пазбаўленьнем сябе ад такіх жаданьняў. Калі хочаш запэўніцца ў тым, што гэта праўда, то прыкладзі да вызваленьня сябе ад сваіх пустых жаданьняў хоць напалову столькі ж працы, колькі ты да гэтага часу марнаваў на іх выкананьне, і ты сам хутка ўбачыш, што такім спосабам атрымаеш значна больш спакою й шчасьця». Эпіктэт.