Качанё і газлайтынг.

 Як гумавае жоўтае качане можа ўратаваць вам псыхічнае здароў’е. Жоўтая качка-дзіўная цацка, якая прайшла шлях ад прарэзвальніка зубак да культавага пэрсанажу. Сёньня тры эмпірычныя правілы як качка можа вам дапамагчы захоўваць стойкасьць духу, спакой і яснае мысьленьне. 

1. Качка й газлайтынг. Тэст качкі (праверка на рэальнасьць). Гучыць гэтае правіла так “калі яно выглядае як качка, плавае як качка й кракалі як качка, то гэта, верагодна, і ёсьць качка”. Гэтае правіла дапамагае ўсталяваць факт абапіраючыся на нашы назіраньня й ускосныя доказы. Часам правіла гучыць як ” магчыма, ён кажа, як ідыёт (абьюзер, фашыст, маніпулятар і да т.п.) і выглядае, як ідыёт, паводзіць сябе як ідыёт. Але вы не павінны падманваць сабе: ён сапраўды ідыёт”» Тэст качкі дапамагае нам давяраць сабе й быць здольным да самастойных меркаваньняў нягледзячы на славесныя маніпуляцыі-гэта важны навык. Бо цяпер зброяй прапаганды, абьюзераў і злачынцаў і махляроў зьяўляецца менавіта газлайтынг. 

Сутнасьць газлайтінгу - гэта напад праз адмаўленьне вашых высноў, маніпуляцыя, каб выбіць пачуцьцё рэальнасьці й уласнай адэкватнасьці. Яно ідзе праз напад (ты ў сваім розуме? ты хворы, што з табой не так? Ты неадэкватны), адмаўленьне (такога не было, я такога не рабіў ці не казаў, гэта жарт а не крыўда), абвінавачваньне (ты сам усё прыдумаў, перакручваньне словаў, я хацеў як лепш а ты крыўдзішся), абясцэньваньне (твае думкі й пачуцьці ілжывыя, ты не тое бачыш), маніпуляцыя пачуцьцём віны (я хацеў як лепш а ты няўдзячны альбо пашкадуй мяне), самаапраўдваньне (не я вінаваты, а мяне справакавалі), неадпаведнасьць словаў і дзеяньняў. 

Калі вы адчуваеце што з вас робяць шалёнага, што вы ня можаце давяраць самому сабе, вінаватага, апраўдваецеся, увесь час крытыкуюць, вам здаецца што вы неадэкватна разумееце рэальнасьць – вас дакладна газлайцяць. Паглядзіце на качачку. Качачка кажа – вер дзеяньням, а не словам, будзь непакорлівым, гані яго прэч, сумнявайся ў ілжы й вер сабе. 

2. Мэтад качаняці (rubber duck debuggіng). 

Калі ў вас у галаве плынь складаных заблытаных думак, зьвяртайцеся да гумовага качаня, пастаўце яго на працоўным стале й пытайцеся яго як разумнага памочніка. (Шэрлак Холмс аддаваў перавагу размаўляць з чэрапам) фармулюйце пытаньне й рабіце паўзу – гэта ўжо само па сабе дапамагае выказаць хаатычня думкі ясным мовай. Бо качачка мілавідная й мае патрэбу ў вельмі простым і ясным стылі, як быццам дзіцяці. Успамінаючы Феймана ” калі вы навуковец, квантавы фізык, і ня можаце ў двух словах растлумачыць пяцігадоваму дзіцяці, чым вы займаецеся, — вы шарлатан.” Так што пытайцеся ў качкі, тлумачыце свае праблемы жоўтай качачцы – гэта дзейна працуе. 

3. Качанё - гэта й сымбаль сумленнасьці й пратэсту супраць падману, яго часта выкарыстоўваюць пратэстоўцы розных краінаў, ад Сэрбіі (слова patka («качка») у сэрбскім таксама азначае «махлярства» да Бразыліі («плаціць качцы» — гэта значыць «расплачвацца за чужыя памылкі»). Дзіцячыя рысы качкі адсылаюць нас да нашых базавых каштоўнасьцяуў і пытаньні ці верныя мы ім? Ці не падводзім мы сабе шчырага, сумленнага, захопленага сьветам і які так шмат чакае ад саміх сябе ўнутранага дзіцяці? Верце сабе, верце свайму сумленнаму Я, не здраждвайце сабе. Не спрабуйце падмануць свае унутранае дзіцё.

1. Kačka j hazłajtynh. 

Test kački (pravierka na realnaść). Hučyć hetaje praviła tak “kali jano vyhladaje jak kačka, płavaje jak kačka j krakali jak kačka, to heta, vierahodna, i jość kačka”. Hetaje praviła dapamahaje ŭstalavać fakt abapirajučysia na našy nazirańnia j uskosnyja dokazy. Časam praviła hučyć jak ” mahčyma, jon kaža, jak idyjot (ab́juzier, fašyst, manipulatar i da t.p.) i vyhladaje, jak idyjot, pavodzić siabie jak idyjot. Ale vy nie pavinny padmanvać sabie: jon sapraŭdy idyjot”» Test kački dapamahaje nam daviarać sabie j być zdolnym da samastojnych mierkavańniaŭ niahledziačy na słaviesnyja manipulacyi-heta važny navyk. Bo ciapier zbrojaj prapahandy, ab́juzieraŭ i złačyncaŭ i machlaroŭ źjaŭlajecca mienavita hazłajtynh. Sutnaść hazłajtinhu - heta napad praz admaŭleńnie vašych vysnoŭ, manipulacyja, kab vybić pačućcio realnaści j ułasnaj adekvatnaści. 

Jano idzie praz napad (ty ŭ svaim rozumie? ty chvory, što z taboj nie tak? Ty nieadekvatny), admaŭleńnie (takoha nie było, ja takoha nie rabiŭ ci nie kazaŭ, heta žart a nie kryŭda), abvinavačvańnie (ty sam usio prydumaŭ, pierakručvańnie słovaŭ, ja chacieŭ jak lepš a ty kryŭdzišsia), abiasceńvańnie (tvaje dumki j pačućci iłžyvyja, ty nie toje bačyš), manipulacyja pačućciom viny (ja chacieŭ jak lepš a ty niaŭdziačny albo paškaduj mianie), samaapraŭdvańnie (nie ja vinavaty, a mianie spravakavali), nieadpaviednaść słovaŭ i dziejańniaŭ. Kali vy adčuvajecie što z vas robiać šalonaha, što vy nia možacie daviarać samomu sabie, vinavataha, apraŭdvajeciesia, uvieś čas krytykujuć, vam zdajecca što vy nieadekvatna razumiejecie realnaść – vas dakładna hazłajciać. Pahladzicie na kačačku. Kačačka kaža – vier dziejańniam, a nie słovam, budź niepakorlivym, hani jaho preč, sumniavajsia ŭ iłžy j vier sabie. 

2. Metad kačaniaci (rubber duck debugging). 

Kali ŭ vas u hałavie płyń składanych zabłytanych dumak, źviartajciesia da humovaha kačania, pastaŭcie jaho na pracoŭnym stale j pytajciesia jaho jak razumnaha pamočnika. (Šerłak Chołms addavaŭ pieravahu razmaŭlać z čerapam) farmulujcie pytańnie j rabicie paŭzu – heta ŭžo samo pa sabie dapamahaje vykazać chaatyčnia dumki jasnym movaj. Bo kačačka miłavidnaja j maje patrebu ŭ vielmi prostym i jasnym styli, jak byccam dziciaci. Uspaminajučy Fiejmana ” kali vy navukoviec, kvantavy fizyk, i nia možacie ŭ dvuch słovach rastłumačyć piacihadovamu dziciaci, čym vy zajmajeciesia, — vy šarłatan.” Tak što pytajciesia ŭ kački, tłumačycie svaje prablemy žoŭtaj kačačcy – heta dziejda pracyje. 

3. Kačanio - heta j symbal sumlennaści j pratestu suprać padmanu, jaho časta vykarystoŭvajuć pratestoŭcy roznych krainaŭ, ad Serbii (słova patka («kačka») u serbskim taksama aznačaje «machlarstva» da Brazylii («płacić kačcy» — heta značyć «raspłačvacca za čužyja pamyłki»). Dziciačyja rysy kački adsyłajuć nas da našych bazavych kaštoŭnaściauŭ i pytańni ci viernyja my im? Ci nie padvodzim my sabie ščyraha, sumlennaha, zachoplenaha śvietam i jaki tak šmat čakaje ad samich siabie ŭnutranaha dziciaci? Viercie sabie, viercie svajmu sumlennamu Ja, nie zdraždvajcie sabie. Nie sprabujcie padmanuć svaje unutranaje dzicio.